فرش چینی

تاریخ چین:

کشور چین دارای تاریخ تمدن 0333 ساله است. قدیمی ترین حکومت چین خاندان شانگ) 1321-1320 ق م( می باشد که خاقان در راس آن بوده است. بعد از آن سلسله چو، نظام ملوک الطایفی برقرار کرد)230-1321 ق .م( و سپس خاندان چین بر این سرزمین مسلط شدند که، امپراتوری چین را بنا کرده و دیوار بزرگ چین را ساختند. این امپراتوری تا سال 23 میلادی حاکم بودند. سلسله هان پس از آنها سلطنت یافتند که ارتباط خارجی قوی داشتند و هونها ) قبیله وحشی در شمال( را از مغولستان دفع کرده، چین غربی را تسخیر، و در آسیای مرکزی توسعه یافتند. آنها با رومی ها و هندی ها ارتباط برقرار کردند، که بر اثر آن دین بودا در چین رواج یافت. پیش از آن مردم، عمدتا پیرو اخلاق کنفوسیوس) یکی از سه شخصیت تاثیر گذار در فرهنگ و تمدن چین( بودند. هنر، طب، ریاضی، نجوم و معماری در این زمان از هند اقتباس شد.

تا زمان چنگیزخان و حاکمیت وی بر چین، چند دولت نه چندان معروف از جمله قراختای در چین حکومت می کردند، اما چنگیزخان با سرکوب آنها چین را به استیلای خود درآورد. پس از مغول ها سلسله مینک که چینی بود برچین مسلط شد و در 1421 م پکن)خان بالغ( را به عنوان پایتخت انتخاب کردند. در این قرن پای اروپائیان به چین باز شد .و پرتقالی ها، اسپانیانی ها، هلندی ها و انگلیسی ها از 1331م تا 1043م به ترتیب برچین اعمال نفوذ کردند. در 1044 م منچوری ها حکومت طولانی بر سرزمین چین را آغاز و تا 1111م این حکومت ادامه داشت. پس از جنگ جهانی اول و بر اثر تاثیرات غرب، حکومت های نه چندان مهمی، چین را بین خود دست به دست کردند و در این زمان مبارزات مارکسیستی گروهی از چینیان آغاز شد که در 1141 م بالاخره جمهوری خلق چین، تاسیس شد که تاکنون حکومت ادامه دارد.

به لحاظ نژادی و اجنماعی چینی ها اغلب زرد پوست هستند. به لحاظ دینی بعد از پیروی از کنفوسیوس، آئین بودائی و نیز تائوئیسم در چین رواج پیدا کرده و امروزه پس از اکثریت بودائی ، اقلیت مسلمان در شمال و شمال غربی چین بیش از 03 میلیون نفرند، همچنین در جنوب شرقی چین اقلیت مسیحی کمتر از 23 میلیون نفر می باشد. در مرکز و جنوب غربی چین نیز، منطقه ای بت پرستند که به لحاظ اندیشه فلسفی احترام به طبیعت و با طبیعت زیستن از خصایل بارز آنهاست، در نظر آنها انسان بر طبیعت مسلط نیست بلکه بخشی از آن است. شادمان و سعادتمند بودن، در هماهنگی با طبیعت است.

مردم چین دارای گویش ها و فرهنگ های متفاوتی هستند اما وحدت خط ، وحدت فرهنگی آنها را موجب شده است .

شرایط اقلیمی و جغرافیایی:

این کشور در قسمت مرکزی و شرق آسیا، بین دریای زرد و کره در شرق، روسیه، مغولستان و قزاقستان) ترکستان( در شمال، افغانستان، هند، قرقیزستان و تاجیکستان در غرب، نپال، بوتان، برمه، ویتنام، لائوس ،چین تایپه و اقیانوس آرام در جنوب، قرار گرفته است.

به لحاظ وسعت، معادل وسعت ایالات متحده آمریکا و یا کانادا )1301333 کیلومتر مربع( می باشد. به لحاظ جمعیت با بیش از 2/1 میلیارد نفر جمعیت، پر جمعیت ترین کشور جهان به شمار می آید. به لحاظ اقلیمی چین به دو قسمت اراضی پست شرقی)تا 23 درصد وسعت کشور( و فلات مرتفعی مشتمل بر دشت ها و جلگه های مختلف)13 درصد( تقسیم می شود. رودخانه های مختلفی از قبیل هوانک)رود زرد( در شمال، یانک تسه در مرکز ،و سی کیانک در جنوب، مناطق کشاورزی خوبی را آبیاری می کنند. به لحاظ معیشتی اقتصاد چین برپایه کشاورزی و صنایع جنبی آن می باشد. در جنوب چین، محصولاتی چون برنج ،نیشکر، غلات، پنبه، چای و در مرکز، محصولاتی چون برنج چای و ابریشم بدست می آید. مراتع شمالی چین ،برای پرورش دام و اراضی کشاورزی برای تولید پشم و پنبه مناسب است. بخشی از مردم چین، بیشتر از محصولات دریایی امرار معاش می کنند. محصولات دامی مورد نیاز فرش به ویژه پشم، علاوه بر مناطق شمالی در اطراف تبت) از جنوب مغولستان تا تبت( در غرب چین نیز به دست می آید.

بیشتر بخوانید : هر آنچه درمورد فرش آنتیک باید بدانید.

تاریخ فرش چین:

برخی چین را مهد فرش بافی جهان می دانند. اخیرا در ناحیه ی سین کیانک، از یک مقبره قدیمی، تکه فرشی با قدمت چند هزار سال یافت شده است که، نقوش آن به نقوش فرش های ایرانی شباهت های مشخصی دارد. اسکانلی رید، سابقه هنر فرش بافی چین را به سال 1122 قبل از میلاد می رساند. سالنامه چینی سوتی سو، از فرش پشمی ایران به عنوان کالای وارداتی به چین در اواخر دوره ساسانی نام برده است. فرش هایی از ترکستان، از طریق ناحیه کان سو، به غرب و شمال غربی چین وارد می شده است که این مطلب حکایت از آن دارد که فرش چین، سابقه زیادی ندارد و یا آن چنان قوی نبوده است که بی نیاز از فرش های ایرانی و ترکستان باشد. در سال 021 م زائر بودائی چینی، در عبور از شهر ختن به هند، از فرش های پشمی و قالیچه های نمدی زیبای آن یاد می کند. در مقبره ناراز شوشو، 01 تخته فرش رودوزی شده مربوط به قرن 3 م نگهداری می شود. بنابراین می توان گفت احتمالا در قرن 3 م در چین، فرش بافی صورت می گرفته است.

بیشتر بخوانید : هر آنچه درمورد فرش هندی باید بدانید.

سعید نفیسی به نقل از سایکس، در کتاب های خود به صدور فرش ایران در زمان ساسانیان به چین اشارهکرده است. مارکوپولو نیز در سفرنامه خود در قرن 10م اشاراتی بر فرش چین دارد. در اواخر قرن 11م، هانک سی، امپراطور وقت و نوادگانش به این هنر اهمیت داده و رواج آن را موجب شدند. لذا فرش چین با ماهیت کاملا چینی، پیش از قرن 13م تاکنون به دست نیامده است. تا اوایل قرن 23م، فرش چین مصرف داخلی داشت، ولی از آن پس بازارهای اروپا و آمریکا خریدار آن شدند. با انقلاب چین، مدتی صادرات فرش چین به اروپا متوقف شد اما، با پیروزی انقلاب در ایران و تحریم ایران توسط غربی ها مجددا چین پا به عرصه صادرات فرش گذاشت که به تدریج توانست سهم قابل توجهی را در بازار جهانی به خود اختصاص دهد که همچنان این روند رو به افزایش است به نحوی که در حال حاضر پس از ایران و هند توانسته جایگاه سوم را در بازار جهانی فرش به خود اختصاص دهد.

تاثیر فرهنگ اسلام و ایران بر فرش چین:

گره نامتقارن و نیز طرح های ایرانی در فرش چین را می توان از تاثیرات فرهنگ ایران بر فرش چین دانست که احتمالا، از زمان صدور فرش ایران به چین، از عصر ساسانیان به بعد، این تأثیر به تدریج محرز گردیده است. در دوره های اخیر، استفاده از طرح های ایرانی گسترش یافته است. در مورد تاثیر فرهنگ اسلام در فرش چین، تنها در بخش مسلمان نشین چین این تاثیر را می توان جستجو نمود که مشاهده برخی حاشیه ها با خط کوفی و یا فرش های سجاده ای نمونه آن است. طرح های خاص بخارا، ترکستان و نیز طرح های فرانسوی آپسون و ساوانری و اخیرا نیز، طرح های ترکیه در برخی نقاط چین تاثیر گذار بوده است.

ویژگی فرش چین:

مواد اولیه:

1- پشم: بیشتر در مناطق شمال، شمال غربی و اطراف تبت بدست می آید. علاوه بر پشم داخلی از پشم وارداتی نیز استفاده می شود که دارای خصوصیاتی نظیر بلندی الیاف، استحکام، جلا، قدرت کشش و خاصیت ارتجایی است. از پشم بیشتر برای گره استفاده می شود.

2- پنبه: بیشتر در مناطق مرکزی و جنوبی چین تولید می شود. پنبه تولید شده، از مرغوبیت بالایی برخوردار است، به گونه ای که به عنوان کالای صادراتی شناخته می شود. در فرش چین از پنبه ی داخلی برای تار و پود استفاده می شود.

3- ابریشم: با توجه به اینکه چین، سابقه 0333 ساله در پرورش کرم ابریشم دارد لذا، ابریشم به وفوربه دست می آید و فرش های ابریشمی چین براین اساس، از مرغوبیت بالای مواد اولیه برخورداند. لازم به ذکر است که تنها بخش کوچکی از ابریشم تولیدی چین که بیشتر در شمال و شرق به دست می آید در صنعت قالی بافی مصرف می شود. در چین از ابریشم برای گره و در برخی مناطق به عنوان تار) به دلیل استحکام بیشتر( استفاده می شود.

رنگ:

چینی ها، در ادوار گذشته از رنگ های طبیعی استفاده می کردند اما امروزه، نه تنها از رنگ های شیمیایی استفاده می کنند، بلکه از صادر کنندگان آن هستند.

تعداد فام رنگ ها کم است، اما لطافت و تعداد شیدها و سایه روشن ها، ویژگی خاصی به این رنگ ها می بخشد. رنگ های مورد استفاده، با مفاهیم خاص خود همراه هستند که ناشی از شرایط محیطی و اندیشه و بینش چینی هاست. معروفترین رنگ های چینی عبارتند از، آبی) نشانه خلوص و ناب بودن(، قرمز) هستی بخش(، زرد) رنگ زمین(، زرد امپراطوری) نشانه فرمان روایی(، سبز ،سفید های خاص و به ندرت سیاه است. تعداد رنگ های به کار رفته در یک قالی معمولا محدود است. ضمنا بخش هایی از فرش یک رنگ و ساده است.

طرح و نقشه:

در فرش چین نمادگرایی و سمبلیسم بارز است. نقش پیچ در پیچ یا شبیه خط کوفی در حاشیه فرش ها زیاد به کار می رود. اعتقاد چینی ها در خصوص احترام به طبیعت شادابی و سعادتمندی در طرح های فرش آنها نیز تاثیر گذاشته است.
الف- نقش باستانی: اساسا اکثر نقش مایه های چینی بر یک طرح کاملا هندسی بنا نهاده شده است و اکثرا به صورت لچک و ترنج، با زمینه خلوت و ساده است.
– شو: نشانه خوشبختی و عمر طولانی بوده و بیشترین کاربرد را دارد.
– فو: نشانه خوشبختی است و شکل مناسبی برای ترنج ندارد و نسبت به بقیه طرح ها اهمیت کمتری دارد.
– شانک سی: نشانه ازدواج بوده بیشتر در رودوزی ها به کار می رود.
– وان یا چیلیپا یا سوایستیکا: نشانه عنر طولانی، شادی و موفقیت، نماد قلب بودا، عدد 133 یا 1333 بوده و بیشتر در حاشیه فرش ،به صورت انفرادی یا زنجیره ای به کار می رود. این نقش باستانی ترین و گسترده ترین شکل نمادین است که به احتمال زیاد از مصر و یونان به چین رفته است.
ب – نقش مذهبی:
– بودایی: چرخ، چترآفتابی زنانه، سایبان، گلدان با آب زندگانی، دو ماهی، گره جاودانگی، صدفحلزونی، چهار نشان هنر) کتاب، عدد، صفحه شطرنج، نقاشی(، گل نیلوفر.
– تائویی: شمشیر، فنجان، عصای زیر بغل، نی خیزران، فلوت، چوگان جادویی، بادبزن، سبدگل ،قاشقک، گل نیلوفر.
ج – سایر نمادها:
– اژدها: نشانه باروری و قدرت خیر اندیشی، که در زمان خشکسالی پس از انتظار فراوان، از ته دریا یا رودخانه با باران بیرون می آید.
– ققنوس: پرنده ی آفتاب، گرما و مه، با حالات درونی در زمان صلح مژده باروری می دهد، نماد امپراطوری، رنگ پرهایش آب، زمین، آتش، فلز و چوب را القا می کند.
– اسب تک شاخ.
– سگ خوشبختی.
– گلدان پراز گل.

بافت:

در چین بافت فرش بیشتر توسط خانم ها و در کارگاه های بزرگ صورت می گیرد. گره فرش ها عمدتا نامتقارن) فارسی( است. شیوه خاص قیچی کردن پرزها باعث سه بعدی شدن نقوش فرش می شود. در گذشته رجشمار فرش ها پایین بوده است. حدود 20 رج در گره و کلا درشت بافی) پرز و گره بلند و ضخیم( صورت می گرفته است. اما امروزه رجشمار فرش، خصوصا نمونه هایی صادراتی را به 33 تا 13 رج در فوت یا 13 رج در گره رسانده اند. در مجموع بافندگان چینی، در حال بالا بردن کیفیت بافت و رجشمار فرش های ابریشمی، تا 233 کره در فوت هستند.

ابعاد و کاربرد فرش در چین:

بیشترین کاربرد فرش به عنوان کف پوش، زیرانداز، پوشش ستون در مکان های مقدس، سجاده، رومیزی و در برخی مناطق به عنوان خورچین و روانداز حیوانات استفاده می شود. گاهی نیز به عنوان کناره بهره می گیرند.
فرش های چینی عمدتا کوچک پارچه هستند و در قالب های مستطیل ،مربع، دایره و بیضی بافته می شوند.

بیشتر بخوانید : هر آنچه درمورد فرش اصفهان باید بدانید.

مناطق فرشبافی چین:

امروزه در 20 استان از قلمروهای 21 گانه چین رواج پیدا کرده است. مناطق تین تسین، هپی و پکن حدود 10% تولید را عرضه می کنند. مناطق عمده دیگر فرشبافی در چین، تین سین و شانگهای) 3درصد( و کسی زانگ) 0درصد( می باشد و سایر مناطق 3 درصد تولید فرش را به عهده دارند. فرش های معروف چین دارای علامت تجاری و مشخصه ویژه ای می باشد. فرش منطقه پکن را با علامت معبد بهشت، فرش تینتسین را با جونکو و فرش های شانگهای را با علامت درنا و سرو مشخص می نمایند. در مرکز و جنوب چین ،قالی بافی وجود ندارد بلکه حصیر یا زیلوهای پنبه ای استفاده می شود این در الی است که ،در شمال و غرب این کشور، قالی بافی رواج بیشتری دارد.

بیشتر بخوانید : هر آنچه درمورد فرش تبریز باید بدانید.

مدیریت فرش چین

شرکت ملی واردات و صادرات محصولات بومی و فرآورده های حیوانی چین، مدیریت بخش فرش را بر عهده دارد و این فعالیت ها را در زمینه مدیریت فرش پی می گیرد که عبارتند از:
– با بررسی فرش به عنوان کالای صادراتی، استانداردها و شرایطی را مشخص و اعمال می کند.
– بازرسانی را برای بررسی کلیه فرش های تولیدی مامور می کند. این بازرسان طی اجلاس سالانه دستورالعمل های جدید را دریافت می نمایند.
– کاهش اندازه های مختلف به یک سری اندازه های مصوب.
– دقت در کیفیت مواد اولیه و استفاده از پشم مرغوب و الیاف بلند.
– اعطای جایزه برای فرش های نفیس و با کیفیت.
– پیشگیری از صدور فرش قبل از بازرسی و رفع نقایص آن مجموعه، این عوامل باعث افزایش اعتماد در بین مشتریان خارجی فرش چین گردیده است. تنها مشکل مواد اولیه چین، میزان پشم مرغوب آن است که، کفاف مصرفی داخلی را نمی دهد و برای گسترش فرش مانعی به شمار می رود و نیز به لحاظ کیفی، مرغوبیت مورد نظر را ندارد. برای رفع این مشکل به بررسی اصلاح نژاد دام ها، به منظور گسترش آن برای تولید پشم مرغوب پرداخته شده است.

صادرات فرش چین

علیرغم این که صادرات فرش در بین مجموعه تولیدات صادراتی چین جایگاه چندانی ندارد ولی به هر حال به دلیل رفع بخشی از مشکلات، چین در زمینه اشتغال و ارز آوری، در حال حاضر اولین صادرکننده فرش به آمریکا است، چنانچه امروزه یک سوم فرش چین به آمریکا صادر می شود. آمریکا در سال 1113م ، 0 درصد از صادرات فرش چین را به خود اختصاص داده بود اما این رقم را در سال 1133م به 00 درصد رساند و در سال های 11-10م، با وارد کردن فرش پشمی چین، 013 میلیون دلار عاید این کشور کرد.

ژاپن و هنگ کنگ بازاری تقریبا انحصاری برای چین محسوب می شوند. در ژاپن 13% و در هنگ کنگ 33% واردات از چین است. علاوه برآن کشورهای سوئیس، عربستان، فرانسه، ژاپن، انگلستان، بلژیک،

لوکزامبورگ و کویت نیز از واردکنندگان معروف فرش چین هستند. لازم به ذکر است که اولین واردکنندهفرش ابریشمی و غیر پشمی چین، ژاپن است که بین سال های 10م تا 11م حدود 243 میلیون دلار نصیب چین کرده است.

دلایل موفقیت چین در مقوله فرش:

– تمرکز مدیریت در مسائل مختلف مربوط به فرش) سازمان ملی صادرات و واردات محصول دامی(.
– وجود نیروی انسانی ارزان در زمینه های مختلف فرش که موجب پایین بودن قیمت تمام شده فرش برای چین می گردد.
– توان بالای کپی برداری از طرح های موفق فرش جهان به ویژه فرش ایران و ترکیه.
– اصلاح مواد اولیه به ویژه اصلاح پشم، حتی از طریق اصلاح نژاد گوسفندان بومی.
– تنوع در ابعاد و فرم های قالی.
– شیوه بافت خالص و نحوه قیچی کردن پرز که حالت سه بعدی به نقش مایه ها می دهد.
– افزایش رجشمار از 23 به 33 در گره یا به 33 تا 13 در فوت.
– افزایش شیدهای یک رنگ و به طور کلی هارمونی مناسب رنگ ها.
– تفکیک انواع فرش در مناطق مختلف و نیز تمرکز بر روی سه گروه اصلی مرغوب شامل پشم – ترکی – ابریشم تافتینک.
– بازاریابی هوشمند از طریق کاتالوگ – سفارش گیری و قیمت شکنی.
– مجتمع بافی، به نحوی که فرش بافی در چین در کارگاه های بزرگ تا 2333 نفره بافته می شود.
– تأکید بر آموزش صحیح در فرش و توجه به آموزش عالی در این زمینه.
– ایجاد سیستم تشویق و تنبیه مناسب و اعطای جایزه به بافته های مطلوب به صورت منظم.
– وجود نشست سالانه برای بازرسین فرش.